چابهار

بندر چابهار یکی از شهرهای زیبای سیستان و بلوچستان است که به عنوان تنها بندر اقیانوسی در ایران از آن نام برده می‌شود. چابهار به دلیل آب و هوای بهاری که دارد، به عنوان چهاربهار نیز شناخته می‌شود. منطقه چابهار از نظر بازرگانی، جاذبه‌های گردشی و تفریحی برای کشور ایران بسیار حائز اهمیت است. این شهر با جنوب با دریای عمان و از طرف شمال با شهرستان قصرقند و از شرق با شهرستان دشتیاری و از طرف غرب با شهرستان کنارک همسایه است.

بندر منطقه آزاد چابهار یکی از 7 منطقه آزاد موجود در ایران می باشد و از این نظر یکی از مهمترین بنادر کشور به شمار می آید، این بندر در اوایل دهه 70 با هدف توسعه و بهبود ایران حاشیه دریای عمان تأسیس شد.
چابهار طبق آخرین سرشماری انجام شده در سال 1395 حدود 283 هزار نفر جمعیت دارد و مردم این منطقه اغلب سنی بوده و به گویش بلوچی سخن می گویند، همانطور که پیش تر اشاره کردیم این بندر به سبب موقعیت مکانی مهم و استراتژیکی که دارد بسیار حائز اهمیت است و بسیاری از مردم این ناحیه به تجارت، ماهیگیری و پرورش ماهی مشغول اند.
این بندر علاوه بر موقعیت مکانی پر اهمتی که دارد به سبب جاذبه های گردشگری بسیار زیبا و بکری که دارد مورد توجه قرار گرفته است، به طور کلی می توان گفت که چابهار از بنادر مهم و مناطق توریسیتی، اقتصادی کشور به شمار می آید.

وجه تسمیه چابهار

چابهار به دلیل اینکه در نزدیکی مدار رأس السرطان و همچنین منطقه استوایی قرار دارد؛ به همین دلیل اختلاف آب و هوا در آن بسیار کم رخ می‌دهد. این شهر تقریبا در تمام فصل‌های سال آب و هوایی بهاری دارد، به همین دلیل طبیعت این شهر همیشه سبز است و شما کم‌تر مواقعی می‌توانید برگریزان درختان را در فصل پاییز ببینید. دلیل دیگر نام‌گذاری این شهر به دلیل رشد گیاهان و درختان است که با آب‌های چاه رشد می‌کنند؛ به همین دلیل به آن چاه بهار هم می‌گویند. نام‌های دیگر این شهر شامل چاهپار، چه بار، چه بهار می‌شوند. به طورکلی چا بهار یعنی چهار بهار؛ شهری که چهار فصل آن بهار است.

در گذشته‌های قدیم به این شهر، بندر تیس نیز می‌گفتند که به مرور زمان به نام چابهار تغیر پیدا کرد. در 9 کیلومتری این شهر شما شاهد خرابه‌ها بندر تیس هستید که از دوره‌های قبل به جا مانده‌اند به همین دلیل به آن بندر تیس می‌گفتند. این شهر تنها بندر اقیانوسی کشور ایران محسوب می‌شود که در قسمت جنوب شرقی ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. این شهر زیبا و همیشه بهار در ارتفاع 7 متری از سطح دریا قرار گرفته‌ که در مجاورت دریای عمان و اقیانوس هند واقع شده است.

آداب و رسوم مردم چابهار

مردم چابهار هنوز به آداب و رسوم سنتی و محلی خود پایبند هستند. در چابهار عیدهای مذهبی جایگاه خاصی دارند که برای هرکدام از آنها مراسم خاصی برپا می‌کنند، به طورمثال برای عید قربان به صورت 3 شبانه‌روز جشن برپا می‌کنند. در عید قربان مردم‌های این شهر در محله‌ای به نام عیدگاه جمع می‌شوند و با قربانی کردن شترها به جشن خود ادامه می‌دهند و سپس همانند عید نوروز به همدیگر تبریگ می‌گویند. عید فطر هم همانند عید قربان شهروندان در محل عیدگاه جمع می‌شوند و بعد از خواندن نماز همدیگر را در آغوش می‌گیرند و عید را به هم تبریک می‌گویند. خانم‌های بلوچ در عیدهای مذهبی شیرینی‌های محلی و کلوچه خرمایی می‌پزند و در محله پخش می‌کنند.

مراسم ازدواج در منطقه‌‌های بلوچ‌نشین به صورت 3 شبانه‌روزی برگزار می‌شود. در جشن‌های عروسی معمولا از 8 آیین استفاده می‌کنند که شامل حنابندان، جل بندی، بربند مالی، گندونن، هبرجنی، مشاطه، سرآپی و شب یکجایی‌اند می‌شوند. این مراسمات در جلسات مختلف ازدواج مانند خواستگاری، نامزدی، جشن تعیین مهریه، مراسم حنابندون، عروسی و سپس پاتختی برگزار می‌شود که در تمام این مراسمات از موسیقی محلی استفاده می‌شود. مردم این شهر معمولا در جشن‌های خود از بازی‌ها و رقص‌های مختلفی برای سرگرم شدن خود استفاده می‌کنند. از معروف‌ترین رقص‌های محلی در چابهار مربوط به دوچایی، سه چایی، لیوا، کوپکو و لنکی است. از بهترین بازی‌های محلی این شهر می‌توان به پادشاه وزیر، کشتی کج کردون، کلاه چل چل و... اشاره کرد.

زبان مردم چابهار

مردم استان سیستان و بلوچستان برای ارتباط برقرار کردن با سایرین مردم با زبان و لهجه‌های مختلفی صحبت می‌کنند. به طورکلی مردم در استان سیستان و بلوچستان یا با گویش بلوچی یا به گویش سیستانی که زیر مجموعه زبان فارسی است، صحبت می‌کنند. توجه داشته باشید برخی از کلمات سیستانی بعد از هزار سال هنوز هیچگونه تغییری نکرده‌اند. یکی از سروده‌های سیستانی که از دوره ساسانی تا به امروز باقی‌مانده است، سرود زیبای آتشکده کرکویه که از مذهب زرتشیان سیستان به جامانده است. از این سرود که برای روشن کردن آتش استفاده می‌کردند، به دور آن می‌چرخیدند و آواز و شادی می‌کردند. گویش‌های موجود در سیستان  به دو دسته کلی تقسیم می‌شود که شامل لهجه شیب آبی و لهجه پشت آبی می‌شود.

تفاوت این دو لهجه در تلفظ برخی واژه‌ها الخصوص در وندهای تصریفی فعل وجود دارد. یکی دیگر از لهجه‌های سیستانی شامل لهجه بارانی می‌شود. گونه‌های زبان سیستانی شامل گونه‌های زرگری، عربی، ادبی یا ملایی، سیدی می‌شود. توجه داشته باشید زبان بلوچی دارای الفبای فارسی است که به زبان‌های کردی و گیلکی بسیار نزدیک است. استان بلوچستان ایران از دو گویش پیروی می‌کند که شامل گویش شمالی یا سرحدی و گویش جنوبی یا مکرانی می‌شود. بیشتر شهروندان شمالی مانند نواحی خاش و زاهدان از زبان شمالی پیروی می‌کنند؛ و اکثر شهروندان جنوبی مانند چابهار، ایرانشهر و سراوان از لهجه مکرانی پیروی می‌کنند.

اقتصاد و صنعت چابهار

چابهار تنها بندر اقیانوسی کشور ایران است که زمان قدیم تا به امروز مهم‌ترین چهارراه بازرگانی ایران با کشورهای همسایه بوده است. این شهر با وسیله شبکه حمل و نقل هوایی و زمینی از شمال با کشورهای افغانستان و آسیای میانه و از طرف شرق با کشور پاکستان، از طرف جنوب به اقیانوس هند دسترسی دارد. از نظر سازمان بین الملل این شهر از مهم‌ترین راه‌های کریدور شرق و غرب است. در این شهر یک منطقه آزاد تجاری و صنعتی وجود دارد که مساحت ان حدود 140 کیلومتر مربع است که از بخش‌های مختلفی مانند بخش مسکونی، بخش سوله، انبارها و تولیدات کارگاهی، قسمت شهرک‌های صنایع همانند مجتمع پتروشیمی مکران و مجتمع فولاد، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرک انرژی‌های پاک، صنایع خودرو، شهرک شیلات و شهرک صنایع غذایی و... تشکیل شده است.

در شهر چابهار بزرگ‌ترین اسکله بارگیری و تخلیه بار وجود دارد که به دو بخش اسکله قدیمی شهید کلانتری و اسکله جدید خاتم الانبیا تقسیم می‌شود. در این شهر بازرگانی بیشترین هزینه‌ها برای راه‌های ارتباطی مانند ساخت اسکله برای بارگیری و یا تخلیه بار، فرودگاه بین المللی، راه‌آهن بین المللی و... می‌شود؛ زیرا منطقه چابهار از نظر دسترسی به کشورهایی چون ترکمنستان، افغانستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان و... نزدیک است.

خلیج چابهار؛ شگفتی دریای مکران

خلیج چابهار را می توان به عنوان یکی از زیباترین خلیج های موجود در دریای عمان معرفی کرد، این خلیج در غرب منطقه آزاد چابهار واقع شده است و چشم انداز بسیار خیره کننده ای دارد، بسیاری از گردشگران تور چابهار در سفر خود به این بندر از خلیج چابهار بازدید به عمل می آورند.

خلیج گواتر واقع در منطقه آزاد چابهار

این خلیج در جنوب شرقی ترین منطقه ایران واقع شده است و طبیعت بسیار منحصر به فردی دارد، شاید برایتان جالب است که بدانید بافت طبیعی خلیج گواتر بسیار شبیه سیاره مریخ می باشد و به همین سبب نیز بسیاری از افراد تمایل دارند که در سفر خود حتما به دیدن این منطقه بروند، توجه داشته باشید که این خلیج زیبا یکی از مهم ترین و اصلی ترین مراکز صید

منطقه حفاظت شده گاندو

این منطقه که نام خود را از تمساح های پوزه کوتاه ایرانی گرفته است در شرق شهرستان چابهار قرار دارد، گردشگرانی که در سفر خود به چابهار از منطقه گاندو بازدید می کنند می توانند از جاذبه های گردشگری موجود در این منطقه نظیر رودخانه های سرباز و باهوکلات، آبگیرهایی که زیستگاه تمساح های پوزه کوتاه هستند و همچنین سواحل زیبای عمان بازدید به عمل بیاورند، لازم به ذکر است که رودخانه باهوکلات که از این منطقه می گذرد نقش بسیار مهم و کلیدی در محیط زیست منطقه ایفا می کند و زیستگاه اصلی تمساح های پوزه کوتاه یا همان گاندو ها به شمار می آید.

دریاچه صورتی منطقه آزاد چابهار

یکی از معروف ترین و دیدنی ترین جاذبه های گردشگری موجود در منطقه چابهار، تالاب لیپار است که در مسیر جاده ساحلی شهرستان چابهار به خلیج گواتر قرار دارد، جالب است بدانید که آب این تالاب در بیشتر مواقع سال صورتی بوده و به همین دلیل نیز به این نام مشهور شده است، همچنین توجه داشته باشید که این تالاب زیبا زیستگاه پرندگان بسیاری نظیر چنگر، فلامینگو، کشیم و غیره محسوب می شود و گردشگرانی که در سفر خود از این تالاب بازدید می کنند می توانند از تماشای پرندگان مذکور لذت ببرند.

کوه های مریخی و مینیاتوری منطقه آزاد چابهار

کوه های مریخی و مینیاتوری چابهار یکی از دیدنی ترین و عجیب ترین جاذبه های گردشگری موجود در این منطقه می باشد، این کوه ها که از منطقه چگو تا خلیج گواتر به موازات ساحل کشیده شده اند به صورت طبیعی تشکیل شده  و منظره بسیار منحصر به فردی را خلق کرده اند.

درخت انجیر معابد منطقه آزاد چابهار

شاید با شنیدن نام درخت انجیر معابد به یاد جزیر کیش بیوفتید اما باید بدانید که بندر چابهار نیز درخت انجیر معابد دارد که در زبان محلی به آن کرگ درختی گفته می شود و در نواحل ساحلی منطقه می روید این درختان که تاج بسیار بزرگ و برگ های پهنی دارند و به عنوان نماد چابهار شناخته می شود.
جزیره شیطان جزیره شیطان در واقع شرقی ترین جزیره کشور ایران می باشد و ظاهر صخره ای دارد، نکته جالبی که در رابطه با جزیره شیطان وجود دارد این است که این جزیره به هنگام مد آب نا پدید شده و به هنگام جزر مجدداً پدید می آید.
لازم به ذکر است که دلیل نامگزاری جزیره شیطان نیز غرق شدن مرموز قایق ها به هنگام شب در اطراف جزیره می باشد. 

شیرکوه یا ابولهول 

این کوه یکی از شگفت انگیز ترین جاذبه های گردشگری موجود در منطقه آزاد چابهار می باشد که در ساحل بریس واقع شده است، این کوه به سبب فرسایش های طبیعی که در طول زمان رخ داده است بسیار شبیه به مجسمه ابولهول واقع در مصر شده و این نظر بسیار شگفت انگیز است.

روستای تیس؛ بندری قدیمی در منطقه آزاد چابهار

این روستا یکی از تاریخی ترین و قدیمی ترین روستا های ایران است که در منطقه آزاد چابهار قرار دارد و بیش از 2500 سال قدمت دارد، از مهم ترین آثار و دیدنی های موجود در روستای تیس می توان به سواحل تیس، شیرک سنت، قلعه پرتغالی ها، قلعه پیروزگت و غیره اشاره کرد.

قدمگاه خضر

همانطور که می دانید خضر یکی از پیامبران الهی است و باید بدانید که مردم این منطقه معتقدند که حضرت خضر حامی لنج ها و قایق های آن هاست، از این رو این پیامبر در میان اهالی چابهار از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردارند و قدمگاه خضر نیز از مهم ترین مناطق جزیره به شمار می آید

موزه چابهار

موزه چابهار یکی دیگر از جاذبه های گردشگری و دیدنی موجود در این منطقه است که بازدید از آن را به تمامی گردشگران چابهار توصیه می کنیم، در این موزه آثار متعلق به چابهار در سه بخش پیش از تاریخ، تاریخی و معاصر به نمایش درآمده اند که بازدید از آن ها می تواند اطلاعات بسیار مفیدی در رابطه با تاریخچه این شهر در اختیارتان قرار دهد.

ساختمان تلگرافخانه چابهار

این ساختمان در واقع یک یادگاری از زمان حضور انگلیسی ها در بندر چابهار می باشد که امروزه به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است، باید بدانید که این ساختمان دو طبقه از قدیمی ترین ساختمان های موجود در ایران به شمار می آید و در نزدیکی اداره پست فعلی چابهار واقع شده است.
چابهار مملوء از جاذبه های گردشگری تاریخی و طبیعی است که ما سعی کردیم مهم ترین آن ها را به شما معرفی کنیم، اما باید بدانید جاذبه های دیگری نیز در این منطقه وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از ساختمان قدیمی گمرک، گورستان قدیمی دشتیاری، محوطه باستانی دمب کوه، روستای کتیج، قلعه انوشیروان، قلعه باتل، باغ گیاه شناسی چابهار، آرامگاه سید غلام رسول و غیره اشاره کرد.

فستیوال مونسون؛ جشنواره ای متفاوت در منطقه آزاد چابهار

منطقه آزاد چابهار علاوه‌بر زیبایی‌های طبیعی، بکر و فوق‌العاده جاذبه‌های گردشگری دیگری نیز دارد. یکی از همین جاذبه‌ها که برخی از مسافران به جهت شرکت در آن به چابهار سفر می‌کنند، «جشنواره تابستانی مونسون» به‌شمار می‌آید. این جشنواره یکی از مهمترین رویدادهایی است که جهت جذب گردشگر همه ساله از 31 تیر تا 22 شهریور در منطقه آزاد چابهار برگزار می‌شود. این جشنواره با آغاز بادهای موسمی و اقیانوسی «مونسون» آغاز می‌شود و شامل برنامه‌های مختلف هنری، تفریحی، ورزشی و فرهنگی است.

یکی از برنامه‌های شاد و هیجان انگیز که مورد توجه خانواده‌ها و کودکان قرار گرفته جنگ‌های شادی کودکان و بزرگسالان محسوب می‌شود. در این مراسم مسابقه هیجان‌انگیز شترسواری و رالی خانواده برگزار می‌شود. در بخشی از جشنواره تابستانی مونسون، نمایشگاه غذاهای محلی و صنایع دستی برپا است که برای علاقمندان به جاذبه‌های سنتی این قسمت بسیار جذاب و فوق‌العاده به‌حساب می‌آید.

 از دیگر تفریحات جذاب در این جشنواره اجرای موسیقی زنده بلوچ، کارناوال ساز و دهل و رقص چوب سیستانی و جشنواره آبزیان حلال محسوب می‌شود. اگر به جاذبه‌های سنتی علاقه‌مند هستید پیشنهاد می‌کنیم در سفر به منطقه آزاد چابهار شرکت در این جشنواره را ازدست ندهید.   

وضعیت آب و هوای منطقه آزاد چابهار 

یکی از مواردی که گردشگران چابهار پیش از سفر به این منطقه زیبا باید به آن توجه داشته باشند، وضعیت آب و هوا و هواشناسی بندر چابهار است، در این بخش از مقاله به بررسی این مورد به تفکیک فصول سال خواهیم پرداخت.

آب و هوای منطقه آزاد چابهار در بهار 

چابهار نیز مشابه تمامی مناطق جنوبی کشور و به سبب قرار گیری در نزدیکی مدار راس السرطان، در فصل بهار آب و هوای نسبتاً گرمی دارد جالب است بدانید که این در منطقه عرض جغرافیای برابر با شهر میامی واقع در کشور آمریکا قرار دارد و به همین جهت دارای آب و هوای مشابه این شهر است.

آب و هوای منطقه آزاد چابهار در تابستان 

شاید برایتان جالب باشد که چابهار در میان بنادر جنوبی کشور خنک ترین آن ها به شمار می آید و علت این امر نیز قرار گیری این منطقه در مسیر باد های مسمی شبه جزیره هند است، در تابستان نیز آب و هوای چابهار بسیار دلچسب و معتدل است البته ناگفته نماند که مجاورت این منطقه با دریا سبب بالا رفتن رطوبت هوا و شرجی بودن آن می شود.

آب و هوای منطقه آزاد چابهار در پاییز

اگر از طرفداران آب و هوای خنک هستید، حتما در فصل پاییز سری به چابهار بزنید، این منطقه در فصل پاییز دارای آب و هوایی بسیار معتدل و خنک است.

آب و هوای منطقه آزاد چابهار در زمستان

یکی از جذاب ترین و هیجان انگیز ترین نکاتی که در رابطه با منطقه آزاد چابهار وجود دارد این است که این منطقه در واقع گرم ترین نقطه کشور در فصل زمستان به شمار می آید و افرادی که این فصل را برای سفر به چابهار انتخاب می کنند می توانند از هوای بهاری، معتدل و خنک چابهار نهایت لذت را ببرند.

سفر به چابهار با هواپیما

گردشگرانی که قصد سفر با تور هوایی چابهار را دارند باید بدانند که خود چابهار متأسفانه فرودگاه ندارد و نزدیک ترین فرودگاه به این شهر در فاصله 50 کیلومتری چابهار واقع شده است، فرودگاه کنارک مقصد پرواز تور های هوایی چابهار می باشد، لازم به ذکر است که از این فرودگاه به شهر چابهار اتوبوس و تاکسی هایی وجود دارد که می توانید بسته به سلیقه خود یکی از آن ها را برای دسترسی به بندر زیبای چابهار انتخاب نمایید.

سخن آخر

شهر چابهار یکی از زیباترین شهرهای جنوبی کشور ایران بوده که به دلیل موقعیت گردشگری و بازرگانی اهمیت زیادی برای کشور دارد. منطقه چابهار تنها بندر اقیانوسی کشور محسوب می‌شود که در آن اسکله‌های بزرگی برای حمل و نقل کشتی‌های وارداتی و صادراتی وجود دارد. وجه تسمیه این شهر شامل چابهار، چاه بهار، چاهپار، چه‌بهار می‌شوند. زبان و گویش مردم بندر چابهار به صورت سیستانی و بلوچی است که هر کدام از لهجه و گویش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند. در چابهار مراسمات و آیین‌های زیادی برگزار می‌شود که مهم‌ترین آنها شامل جشن و شادی انواع عیدهای مذهبی، رسومات مختلف در محرم، مراسمات ویژه ماه مبارک رمضان و... می‌شود.