تور چابهار پاییز1402

اطلاعات سفر

 سفر به هر شهری با دانستن اطلاعاتی در مورد آداب و رسوم، جاذبه های گردشگری، غذا و خوشمزه و ... آن شهر جذاب تر و راحت تر است. در این قسمت سعی می کنیم چابهار را از نظر گردشگری بررسی کنیم. 

آداب و رسوم و فرهنگ 

بر خلاف بسیاری از شهرهای ایران که مردم از سنت ها و آیین های خود جدا افتاده و آن را به فراموشی سپرده اند، مردم بلوچ هنوز تا اندازه زیادی آداب و رسوم و باورهای خود را حفظ کرده اند. در ادامه با بخشی از این آداب و رسوم و آیین ها آشنا شویم. 

آیین های ماه رمضان: مردم بلوچ به آداب و رسوم مذهبی بسیار پایبندند و این آیین ها را با دقت فراوان به اجرا در می آورند. یکی از مهم ترین ماه ها برای مردم مسلمان نشین این خطه ماه رمضان است و آداب مختلفی برای گذران این ماه دارند، آدابی که از ماه پیش (شعبان) به فکر آماده کردن مقدمات آن می افتند. 

نیمه دوم ماه شعبان که فرا می رسد مردم بلوچ بز یا گوسفندی را ذبح و از گوشت آن برای آماده کردن "تباهک" (مخلوطی از برنج و گوشت خشک شده) استفاده می کنند. غذایی که آماده سازی آن حدود 10 روز زمان می برد. در کنار این غذا، خوراکی هایی مانند بت ماش، نان تیموش، پکوره و شیرینی چنگال نیز برای رمضان تهیه می کنند. 

در این زمان همچنین اهالی در استقبال از ماه رمضان به تمیز کردن خانه های شان می پردازند و زنان مسن نظافت مسجد را بر عهده می گیرند. بعد از این که کار نظافت مسجد به پایان رسید داخل آن را با مشک، عود و ماده ای خوشبو به نام سوچکی، معطر می کنند. 

زمانی که ایام قدر فرا می رسد شخصی روحانی در چادری داخل مسجد تا روز عید به صورت شبانه روزی مشغول نیایش می شود و تا قبل از شب عید در مسجد می ماند. اهالی هم شب قبل از عید وجه نقد و خیرات شان را به او تقدیم می کنند. 

روزهای پایانی ماه رمضان نیز مردم آماده برپایی جشن عید فطر می شوند و به بازار می روند تا لباس نو تهیه کنند و وسایل مورد نیازشان را بخرند. همچنین در شب عید زنان و دختران بلوچ با حنا تصاویر و نقش های زیبایی بر روی دست های شان می کشند. 

عید فطر: در این روز مردم بلوچ در محلی به نام عیدگاه جمع می شوند و نماز روز عید فطر را در کنار هم به شکل باشکوه برگزار می کنند. آنها بعد از نماز یکدیگر را در آغوش می گیرند و مصافحه می کنند (سنت خاص مردم بلوچستان بعد از اقامه های نماز). پس از آن به خانه خویشان می روند، فرارسیدن این روز را به هم تبریک می گویند و نان، شیرینی و کلوچه خرمایی مخصوص محلی می خورند. 

عیدقربان: عید قربان از اعیاد بسیار مهم مردم بلوچ است و آن را در سه روز جشن می گیرند. روز عید قربان مردم در عیدگاه جمع می شوند و چند خانواده با هم شتری قربانی می کنند و گوشت آن را به دست افراد نیازمند می رسانند. در این عید بلوچ ها به دیدار اقوام آشنایان شان می روند و از هم حلالیت می طلبند. 

مراسم ازدواج: مراسم ازدواج در مناطق بلوچ نشین ایران در حدود 8 مرحله دارد و 3 شبانه روز طول می کشد. این مراحل به نام های حنا دوزی، جل بندی، بربند مال، گندونن، هبرجنی، سرآپی، مشاطه، شب یکجایی بین مردم مشهورند و شامل آیین های مختلف مانند خواستگاری، بله برون، تعیین مهریه، جل بندی، حنابندان، جشن عروسی و رسوم دیگر می شود. 

موسیقی بلوچی: نمی توان از سرزمین بلوچستان سخن گفت اما از موسیقی بلوچی حرفی نزد. هر فرد بلوچ از تولد تا مرگ با موسیقی بلوچی همدم و همراه است و بخشی از هویت و احساسات خود را در این نوع از موسیقی پیدا می کند. سازهای عمده موسیقی بلوچی بیشتر شامل قیچک، تنبورگ، رباب، بانچو، نی (نل)، دهل، کوزه و دینبوک می شود. موسیقی دان های بلوچی نیز با نام های لوری، لولی، لانگا، پهلوان و شاعر بین مردم شهرت دارند. 

رقص بلوچی: از دیگر جلوه های زیبا و دوست داشتنی فرهنگ بلوچستان، رقص های بلوچی ست که با نام های دوچایی، سه چایی، لنکی، کوپکو و ... شناخته و در عروسی ها انجام می شوند. لیوا نیز نام رقصی ست که با نواختن سرنا، دهل، لیوا و یک دهل کوچکتر همراه است و در مراسم های شادی برگزار می شود.

بازی های سنتی بلوچی: بلوچستان مانند دیگر شهرهای و مناطق کشورمان بازی های محلی فراوانی دارد که متاسفانه کم کم رو به فراموشی می روند. از جمله این بازی ها می توان به بازی های پادشاه وزیر، چل بازی، چوب بازی، سرخ پری زرد پری، اشکاتیلی، کلاه چل چل، کشتی کج کردون و ... اشاره کرد. 

غذا و خوشمزه

اکثر غذاهای بلوچی پایه ای از ماهی، گوشت و خرما دارند و همراه با نان و برنج طبخ و سرو می شوند. بر خلاف بسیاری از شهرهای جنوبی مردم بلوچستان چندان از ادویه های تند در طبخ غذاهای شان استفاده نمی کنند. در ادامه مروری بر تعدادی از غذاهای این منطقه خواهیم داشت. 

قلیه ماهی: قلیه ماهی مشهورترین غذای جنوب ایران است و با ماهی های جنوبی، سبزی های معطر و تمبر هندی تهیه می شود.  برای تهیه این غذا به یکی از انواع ماهی جنوبی (مانند شیر، حلوا سیاه، سنگسر، هامور، قباد، سرخو و ...)، سبزی تازه خرد شده، پیاز، تمبر هندی، سیر و ادویه نیاز دارید. 

تباهگ و استانبولی بلوچی: تباهگ در اصل روشی برای نگهداری گوشت است که مردم بلوچ هنوز از آن استفاده می کنند. گوشتی که از این روش به دست می آید، هم به تنهایی قابل استفاده است و هم می توان از آن در غذایی به نام استانبولی بلوچی استفاده کرد. برای تهیه تباهگ به گوشت، مقداری پودر انار و نمک می زنند و بعد گوشت را در مقابل نور آفتاب می گذارند تا خشک شود. سپس گوشت ها را به درون مشکی می ریزند و می بندند تا در زمان نیاز از آن استفاده کنند. 
بریانی ماهی: بریانی ماهی در اصل غذایی هندی ست ولی در چابهار و منطقه بلوچستان نیز تهیه می شود. این غذا برخلاف دیگر غذاهای هندی چندان پرادویه نیست و با استفاده از برنج هندی، یک تکه ماهی سالمون، ماست پرچرب، گشنیز، آبلیموی تازه و مواد دیگر طبخ می شود. 

بت ماش: از بت ماش بیشتر در ماه رمضان و زمان بارش باران استفاده می کنند و در تهیه آن برنج، روغن، ماش، افزودنی های معطر و ... به کار می برند. مردم بلوچ این غذا را همراه با ترشی انبه میل می کنند و اعتقاد دارند خوردن آن در زمان بارش باران بسیار دلچسب است. 

املت سوزی: املت سوزی با استفاده از گیاه سوزی طبخ می شود؛ البته می توان از اسفناج به جای سوزی نیز استفاده کرد؛ اما این سبزی طعم خوب سوزی را ندارد. پیاز، سیب زمینی، تخم مرغ، سیر، نمک، فلفل و روغن دیگر مواد اولیه املت سوزی را شامل می شوند.

ماهیگ پچ: یکی دیگر از غذاهای مردم بلوچ ماهیگ پچ است که بیشتر در فصل های بارانی پخته و میل می شود. برای طبخ این غذا به ماهی و آرد نیاز دارید. در ابتدا باید خمیری از آرد گندم درست کرده و سپس ماهی تازه را روی برگ درخت خرما کباب کنید. در نهایت نیز ماهی کباب شده را لای خمیر بگذارید و در تنور بپزید. 

نان های محلی: نان های محلی سهم بزرگی در خوراک مردم بلوچ دارند. در گویش محلی چابهار به نان، نگن گفته می شود و نان های محلی این منطقه شامل انواع نان های تنوری (گجری سنت)، نان تینی، نان مخصوص عشایر و نان ذرت می شود. 

شیرینی چنگال: شیرینی چنگال یکی از مشهورترین شیرینی های بلوچی ست و بیشتر عشایر از آن برای پذیرایی از میهمانان شان استفاده می کنند. این شیرینی همراه با دوغ سرو می شود و در ماه رمضان نیز یکی از خوشمزه های سفره افطار را تشکیل می دهد. مواد اولیه برای تهیه چنگال نیز آرد، خرما و روغن حیوانی ست. 

شوده: شوده یکی از خوراکی هایی ست که در تهیه آن از خرما استفاده می شود. ترکیب خرما، کنجد، بادام و پونه مواد لازم برای تهیه این خوراکی هستند و در چابهار به عنوان غذاهای کانی دار شناخته می شوند. 

ترشی های لیمو و انبه: در لهجه محلی، چابهاری ها به ترشی لیمو "حرَام" می گویند و در کنار ترشی انبه که بومی ها از آن به عنوان "جتنی" نام می برند به عنوان چاشنی غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. 

تنوع غذایی در چابهار و بلوچستان بسیار زیاد است و نمی توان در مورد تمام آنها در این مقاله صحبت کرد. از دیگر غذاها و خوراکی های محلی این منطقه می توان به جوشانده سبزیجات، کراهی، لنجو، دودپتی، دوغ پا، ماهی کباب، حواری، ‌انباگ، ماشینگ، کورک، گلو هک، ناروش، کیش، دلگ، سبزک، هلیسه، خرمای حَلبی، خرمای خُنبی و ... اشاره کرد.

سوغات و صنایع دستی

به مانند دیگر شهرهای ایران چابهار نیز انواع مختلفی از صنایع دستی و سوغات دارد که به مرور آنها می پردازیم. 

سوزن دوزی: سوزن دوزی معروفترین صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان است و عالی ترین نمونه های این هنر در این منطقه ساخته می شود. سوزن دوزی هنر تزئین پارچه است و در آن روی پارچه های ساده با نخ های رنگی و با کمک قلاب و سوزن طرح می اندازند. این طرح ها بیشتر بر اساس رویاهای دختران و زنان بلوچ زده می شوند و بر روی سفره عقد، روتختی، سجاده، رومیزی، لباس و ... می نشیند. سوزن دوزی انواع مختلفی مانند ابریشم‌‌ دوزی، گلابتون‌‌ دوزی، پته‌‌ دوزی، بلوچ‌‌ دوزی، ممقان‌‌ دوزی، سرمه‌‌ دوزی، منجوق‌‌ دوزی، پیله‌‌ دوزی، خامه‌‌ دوزی، کمند‌‌ دوزی دارد. 

صنایع دستی حصیری: صنایع دستی حصیری دو دسته مصرف و صادراتی دارد و انواع مختلف گلدان، سبد خمره ای (کپاد)، کیف حصیری، سبد نان، فرش، بادبزن و ... دارد. 

سکه دوزی (سامان): این هنر یکی از مهمترین صنایع دستی چابهار محسوب می شود. بلوچی ها از بافت های سکه دوزی شده برای پوشاندن و زینت رختخواب، زینت روی گردن شتر در هنگام عروسی و ... استفاده می کنند. 

زری‌ دوزی و گل‌ دوزی: دستبافت های تزئینی مانند زری دوزی و گل دوزی، هنر زنان شهرستان چابهار است. 

معرق صدف: در این هنر صدف هایی که در داخل کشور تهیه شده اند، پس از شست و شو، تراشکاری و صیقل داده می شوند. در نهایت قطعه های مختلف برش خورده صدف در کنار هم قرار می گیرند تا طرح های زیبایی به وجود آید. 

وسایل زینتی: وسایل زینتی به مجموعه وسایلی تزئینی گفته می شود که با استفاده از تراش انواع حلزون های دریایی به دست می آید. زنان عشایر و روستایی با کمک این حلزون ها سینه بندها، دست بندهای زینتی، نوارهای مختلف برای حاشیه رختخواب، پیچ و رشته های مخصوص برای تزئین شتر و ... درست می کنند. 

ماهی و میگو تازه: از سوغات های محبوب بندر چابهار انواع ماهی های تازه و میگو و شاه میگوهاست. شما می توانید با قرار دادن ماهی ها و میگوها در فریزر، آنها را به صورت یخ زده دربیاورید و به عنوان سوغات با خود همراه بیاورید.

لندو: لندو نوعی شیرینی به دست آمده از ترکیب خرما، گندم و کنجد است و برای پذیرایی میهمانان در شهر چابهار مورد استفاده قرار می گیرد. 

ابزار آلات موسیقى و صنایع دستى دریایى، انواع لوازم خانگی، ورزشی و آرایشی، زیورآلات سنتی، چادربافی، روسری های محلی، روبند و کاموا، ادویه، گیاهان دارویی، پتو، ظرف و ظروف، پارچه، چای، نسکافه، شکلات، عطر و ... از دیگر سوغاتی های منطقه چابهار محسوب می شوند.